Paul KrugmanΣτις αρχές της εβδομάδας, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης δημοσίευσε στο ιστολόγιο της μια αναφορά στο «Λάθος του 1937» - δηλαδή την πρόωρη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική συγκράτησης που διέκοψε την οικονομική ανάκαμψη και παρέτεινε την Μεγάλη Ύφεση. Οπως σημειώνει ο συντάκτης του κειμένου Γκάουτι Εγκερτσον (με τον οποίον έχουμε συνεργαστεί), οι σημερινές οικονομικές συνθήκες – με αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, αύξηση σε ορισμένες κατηγορίες τιμών, αλλά και πολύ υψηλή ανεργία – θυμίζουν έντονα τις αντίστοιχες του 1936-37
.
Μήπως λοιπόν η σημερινή πολιτική ηγεσία πρόκειται να κάνει το ίδιο λάθος; Οχι, λέει ο κ.Εγκερτσον, οι σημερινοί οικονομολόγοι ξέρουν καλύτερα την δουλειά τους. Εγώ όμως διαφωνώ. Στην πραγματικότητα, από πολλές απόψεις έχουμε ήδη επαναλάβει το λάθος του 1937. Μπορεί να μιλήσει κανείς για το λάθος του 2010: για μια «στροφή» από την αντιμετώπιση της ανεργίας προς άλλους, δευτερεύοντες προβληματισμούς.
Πίσω στο 2009, όταν το πρώτο, αυθεντικό πακέτο οικονομικής τόνωσης του Ομπάμα είχε μόλις ενεργοποιηθεί, ορισμένοι από εμάς προειδοποιούσαμε πως ήταν πολύ μικρό, και πολύ βραχυπρόθεσμο για να πετύχει. Ειδικότερα αναφέραμε πως οι θετικές επιπτώσεις του πακέτου θα άρχιζαν να «ξεθωριάζουν» το 2010, και άρα πως - με δεδομένο ότι οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις ακολουθούνται συνήθως από παρατεταμένες περιόδους στασιμότητας – έμοιαζε απίθανο να βλέπαμε μια θεαματική ανάκαμψη της οικονομίας.
Στις αρχές του 2010, ήταν ήδη φανερό ότι οι ανησυχίες αυτές δικαιώνονταν. Παραταύτα, όμως, η πολιτική ηγεσία και οι λοιποί ειδήμονες συμφώνησαν ομόφωνα ότι δεν μπορούσε να γίνει τίποτε παραπάνω για την τόνωση της απασχόλησης, και ότι αντιθέτως έπρεπε να στραφούμε άμεσα προς την δημοσιονομική λιτότητα.
Αυτό το «κονσένσους» τροφοδοτήθηκε από ιστορίες τρόμου γύρω από την «επικείμενη» απώλεια εμπιστοσύνης των αγορών έναντι του αμερικανικού χρέους. Ακόμη και η μικρότερη άνοδος στα επιτόκια των ομολόγων ερμηνεύθηκε ως σήμα επίθεσης των κερδοσκόπων της αγοράς ομολόγων – και η αμφίβολη, υποθετική αυτή ερμηνεία συχνά παρουσιάστηκε ως αδιαφιλονίκητο γεγονός
Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2010, η «Wall Street Journal» δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Οι φόβοι για το χρέος στέλνουν τα επιτόκια στα ύψη», που ανέφερε ότι τα επιτόκια των πολυετών ομολόγων αυξήθηκαν και υποθέτοντας – χωρίς καμιά τεκμηρίωση – ότι η άνοδος αυτή, στο 3,9% περίπου, αντανακλά τις ανησυχίες των επενδυτών για το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Στην πραγματικότητα, αυτό που αντανακλούσε ήταν μάλλον η αισιοδοξία για ταχύτερη οικονομική ανάκαμψη.
Δεν πειράζει, όμως. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η πλειοψηφία των «ειδικών» συμφώνησε πως το έλλειμμα, και όχι η ανεργία, είναι ο Δημόσιος Κίνδυνος υπ.αρ. 1 – μια συμβατική παραδοχή που ενισχύθηκε από μια δραματική στροφή των ΜΜΕ, που σταμάτησαν να ασχολούνται με την ανεργία και συνέβαλαν στην ουσιαστική απόρριψη της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας από την πολιτική ατζέντα.
Κάπως έτσι φτάσαμε στα μισά του 2011. Πώς πάνε τα πράγματα; Λοιπόν, η επιδρομη των κερδοσκόπων της αγοράς υφίσταταιμόνο στην φαντασία των «γερακιών» της λιτότητας. Τα επιτόκια των πολυετών ομολόγων σκαμπανεβάζουν φυσιολογικά, ανάλογα με την οικονομική αισιοδοξία ή απαισιοδοξία: μια πρόσφατη δέσμη κακών ειδήσεων τα έστειλε κοντά στο 3%, όχι μακριά από το ιστορικό τους χαμηλό.
Και τα νέα ήταν όντως κακά. Καθώς το πακέτο τόνωσης «ξέφτισε», χάθηκαν μαζί τους και οι ελπίδες μιας ισχυρής οικονομικής ανάκαμψης. Ναι μεν δημιουργήθηκαν κάποιες νέες θέσεις εργασίας, αλλά κι αυτή η αύξηση είναι πρακτικά μηδαμινή. Καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται, το ποσοστό των ενήλικων Αμερικανών που εργάζονται, που «βούλιαξε» μεταξύ 2007 και 2009, παραμένει στάσιμο έκτοτε. Και τα τελευταία στοιχεία πως ακόμη και αυτή η μικρή, ανεπαρκής δημιουργία νέων θέσεων περιορίζεται.
Όπως προείπα, λοιπόν, έχουμε ήδη επαναλάβει το λάθος του 1937, αποσύροντας τη δημοσιονομική υποστήριξη της οικονομίας ταχύτερα απ’ ότι έπρεπε και διαιωνίζοντας την υψηλή ανεργία. Τα χειρότερα όμως είναι μπροστά μας.
Στο δημοσιονομικό μέτωπο οι Ρεπουμπλικάνοι απαιτούν άμεσες περικοπές δαπανών με αντάλλαγμα την αύξηση της «οροφής» δανεισμού και την αποφυγή ενός αμερικανικού χρεοστάσιου. Αν πετύχει αυτός ο εκβιασμός, θα προσθέσει ένα ακόμη «βαρίδι» στην ήδη ασθμαίνουσα οικονομία μας.
Ταυτόχρονα, μια φωνακλάδικη χορωδία απαιτεί αύξηση επιτοκίων από τη Fed και τις άλλες κεντρικές τράπεζες για να αντιμετωπιστεί η υποτιθέμενη «πληθωριστική απειλή». Αυτό βεβαίως δεν ισχύει – οι έξυπνοι οικονομολόγοι, όπως ο κ.Εγκερτσον, κατανοούν πως οι μικροαυξήσεις στις τιμές οφείλονται σε προσωρινούς παράγοντες. Όμως η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα ήδη αυξάνει τα επιτόκια της, και η Fed δέχεται πίεση να πράξει το ίδιο, αποκλείοντας έτσι κάθε συζήτηση γα υποστήριξη μιας ταχύτερης ανάπτυξης της οικονομίας.
Συνεπώς το λάθος του 2010 μπορεί να το ακολουθήσει ένα ακόμη μεγαλύτερο λάθος. Ακόμη κι αν αυτό δεν συμβεί, πάντως, γεγονός είναι ότι η πολιτική «απάντηση» στην κρίση ήταν και παραμένει παντελώς ανεπαρκής.
Οσοι αρνούνται να διδαχθούν από την ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν: αυτό συνέβη, κι αυτό συμβαίνει και σήμερα. Μπορεί να μην βιώνουμε μια πλήρη επανέκδοση της Μεγάλης Υφεσης, αλλά αυτό δεν αποτελεί παρηγοριά για τα εκατομμύρια αμερικανικών οικογενειών που υποφέρουν από την ύφεση που συνεχίζεται.
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=404629&h1=true
.
Μήπως λοιπόν η σημερινή πολιτική ηγεσία πρόκειται να κάνει το ίδιο λάθος; Οχι, λέει ο κ.Εγκερτσον, οι σημερινοί οικονομολόγοι ξέρουν καλύτερα την δουλειά τους. Εγώ όμως διαφωνώ. Στην πραγματικότητα, από πολλές απόψεις έχουμε ήδη επαναλάβει το λάθος του 1937. Μπορεί να μιλήσει κανείς για το λάθος του 2010: για μια «στροφή» από την αντιμετώπιση της ανεργίας προς άλλους, δευτερεύοντες προβληματισμούς.
Πίσω στο 2009, όταν το πρώτο, αυθεντικό πακέτο οικονομικής τόνωσης του Ομπάμα είχε μόλις ενεργοποιηθεί, ορισμένοι από εμάς προειδοποιούσαμε πως ήταν πολύ μικρό, και πολύ βραχυπρόθεσμο για να πετύχει. Ειδικότερα αναφέραμε πως οι θετικές επιπτώσεις του πακέτου θα άρχιζαν να «ξεθωριάζουν» το 2010, και άρα πως - με δεδομένο ότι οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις ακολουθούνται συνήθως από παρατεταμένες περιόδους στασιμότητας – έμοιαζε απίθανο να βλέπαμε μια θεαματική ανάκαμψη της οικονομίας.
Στις αρχές του 2010, ήταν ήδη φανερό ότι οι ανησυχίες αυτές δικαιώνονταν. Παραταύτα, όμως, η πολιτική ηγεσία και οι λοιποί ειδήμονες συμφώνησαν ομόφωνα ότι δεν μπορούσε να γίνει τίποτε παραπάνω για την τόνωση της απασχόλησης, και ότι αντιθέτως έπρεπε να στραφούμε άμεσα προς την δημοσιονομική λιτότητα.
Αυτό το «κονσένσους» τροφοδοτήθηκε από ιστορίες τρόμου γύρω από την «επικείμενη» απώλεια εμπιστοσύνης των αγορών έναντι του αμερικανικού χρέους. Ακόμη και η μικρότερη άνοδος στα επιτόκια των ομολόγων ερμηνεύθηκε ως σήμα επίθεσης των κερδοσκόπων της αγοράς ομολόγων – και η αμφίβολη, υποθετική αυτή ερμηνεία συχνά παρουσιάστηκε ως αδιαφιλονίκητο γεγονός
Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2010, η «Wall Street Journal» δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Οι φόβοι για το χρέος στέλνουν τα επιτόκια στα ύψη», που ανέφερε ότι τα επιτόκια των πολυετών ομολόγων αυξήθηκαν και υποθέτοντας – χωρίς καμιά τεκμηρίωση – ότι η άνοδος αυτή, στο 3,9% περίπου, αντανακλά τις ανησυχίες των επενδυτών για το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Στην πραγματικότητα, αυτό που αντανακλούσε ήταν μάλλον η αισιοδοξία για ταχύτερη οικονομική ανάκαμψη.
Δεν πειράζει, όμως. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η πλειοψηφία των «ειδικών» συμφώνησε πως το έλλειμμα, και όχι η ανεργία, είναι ο Δημόσιος Κίνδυνος υπ.αρ. 1 – μια συμβατική παραδοχή που ενισχύθηκε από μια δραματική στροφή των ΜΜΕ, που σταμάτησαν να ασχολούνται με την ανεργία και συνέβαλαν στην ουσιαστική απόρριψη της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας από την πολιτική ατζέντα.
Κάπως έτσι φτάσαμε στα μισά του 2011. Πώς πάνε τα πράγματα; Λοιπόν, η επιδρομη των κερδοσκόπων της αγοράς υφίσταταιμόνο στην φαντασία των «γερακιών» της λιτότητας. Τα επιτόκια των πολυετών ομολόγων σκαμπανεβάζουν φυσιολογικά, ανάλογα με την οικονομική αισιοδοξία ή απαισιοδοξία: μια πρόσφατη δέσμη κακών ειδήσεων τα έστειλε κοντά στο 3%, όχι μακριά από το ιστορικό τους χαμηλό.
Και τα νέα ήταν όντως κακά. Καθώς το πακέτο τόνωσης «ξέφτισε», χάθηκαν μαζί τους και οι ελπίδες μιας ισχυρής οικονομικής ανάκαμψης. Ναι μεν δημιουργήθηκαν κάποιες νέες θέσεις εργασίας, αλλά κι αυτή η αύξηση είναι πρακτικά μηδαμινή. Καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται, το ποσοστό των ενήλικων Αμερικανών που εργάζονται, που «βούλιαξε» μεταξύ 2007 και 2009, παραμένει στάσιμο έκτοτε. Και τα τελευταία στοιχεία πως ακόμη και αυτή η μικρή, ανεπαρκής δημιουργία νέων θέσεων περιορίζεται.
Όπως προείπα, λοιπόν, έχουμε ήδη επαναλάβει το λάθος του 1937, αποσύροντας τη δημοσιονομική υποστήριξη της οικονομίας ταχύτερα απ’ ότι έπρεπε και διαιωνίζοντας την υψηλή ανεργία. Τα χειρότερα όμως είναι μπροστά μας.
Στο δημοσιονομικό μέτωπο οι Ρεπουμπλικάνοι απαιτούν άμεσες περικοπές δαπανών με αντάλλαγμα την αύξηση της «οροφής» δανεισμού και την αποφυγή ενός αμερικανικού χρεοστάσιου. Αν πετύχει αυτός ο εκβιασμός, θα προσθέσει ένα ακόμη «βαρίδι» στην ήδη ασθμαίνουσα οικονομία μας.
Ταυτόχρονα, μια φωνακλάδικη χορωδία απαιτεί αύξηση επιτοκίων από τη Fed και τις άλλες κεντρικές τράπεζες για να αντιμετωπιστεί η υποτιθέμενη «πληθωριστική απειλή». Αυτό βεβαίως δεν ισχύει – οι έξυπνοι οικονομολόγοι, όπως ο κ.Εγκερτσον, κατανοούν πως οι μικροαυξήσεις στις τιμές οφείλονται σε προσωρινούς παράγοντες. Όμως η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα ήδη αυξάνει τα επιτόκια της, και η Fed δέχεται πίεση να πράξει το ίδιο, αποκλείοντας έτσι κάθε συζήτηση γα υποστήριξη μιας ταχύτερης ανάπτυξης της οικονομίας.
Συνεπώς το λάθος του 2010 μπορεί να το ακολουθήσει ένα ακόμη μεγαλύτερο λάθος. Ακόμη κι αν αυτό δεν συμβεί, πάντως, γεγονός είναι ότι η πολιτική «απάντηση» στην κρίση ήταν και παραμένει παντελώς ανεπαρκής.
Οσοι αρνούνται να διδαχθούν από την ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν: αυτό συνέβη, κι αυτό συμβαίνει και σήμερα. Μπορεί να μην βιώνουμε μια πλήρη επανέκδοση της Μεγάλης Υφεσης, αλλά αυτό δεν αποτελεί παρηγοριά για τα εκατομμύρια αμερικανικών οικογενειών που υποφέρουν από την ύφεση που συνεχίζεται.
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=404629&h1=true
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου