Μπορεί το δολάριο να εξασθένησε, αλλά δεν παρατηρήθηκα κάποια μαζική φυγή από τα κρατικά ομόλογα, ή έστω μια επανάληψη των όσων είδαμε όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers το 2008. Όσοι θέλουν να ξεφύγουν από την αμερικανική αγορά ομολόγων, δεν έχουν πολλές επιλογές, άλλες από τον χρυσό. Εν τω μεταξύ, η Αμερική αυτογελοιοποιήθηκε, ανεβάζοντας το μακροπρόθεσμο κόστος του κρατικού δανεισμού.
Το επεισόδιο αυτό μας αναγκάζει να αναθεωρήσουμε τον κόσμο, όπως αυτός εξελίχθηκε μετά το 1945, με ένα παγκόσμιο σύστημα αμερικανοκατασκευασμένο, και στηριζόμενο από θεσμούς όπως είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, και το ΔΝΤ.
Το κυριότερο πρόβλημα φαίνεται πως είναι η δυσλειτουργία του αμερικανικού πολιτικού συστήματος. Σίγουρα, ο θεσμοθετημένος διαχωρισμός των εξουσιών (πρόεδρος, κογκρέσο, κλπ) αποτελεί και τη βασική δύναμη των ΗΠΑ. Στο παρελθόν, καμία διαμάχη μεταξύ αυτών των εξουσιών δεν απείλησε τη παγκόσμια ισχύ της Αμερικής. Όμως, η υπόθεση του χρέους μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί και ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Μέχρι σήμερα, οι φίλοι και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ βασίζονταν σε μια πολιτική συναίνεση, η οποία και εκφράζεται τελικά μέσα από τις πολιτικές του State Department, και του υπουργείου Οικονομικών. Αυτό πλέον δεν ισχύει. Και κανένας δεν ξέρει αν η σημερινή κατάσταση είναι κάτι παραπάνω από προσωρινή. Και άσχετα από το τι την προκάλεσε, αυτό που έχει σημασία είναι πως οι ξένοι βλέπουν απλά τη διάσπαση που κυριαρχεί μέσα στην αμερικανική πολιτική σκηνή, και βγάζουν τα συμπεράσματά τους.
Η προβληματική πλέον διακυβέρνηση της χώρας, δεν τρομάζει μόνο τους συμμάχους της αλλά και τους αντιπάλους, όπως είναι η Κίνα, που θέλει να ανταγωνιστεί την Αμερική, μέσα όμως στα σημερινά παγκόσμια οικονομικά πλαίσια. Η διεθνής επιρροή των ΗΠΑ έχει ήδη μειωθεί εξαιτίας των εσωτερικών της προβλημάτων, και ο έξω κόσμος δεν μπορεί να καταλάβει πως κάποιοι πολιτικοί είναι διατεθειμένοι να βλάψουν το όνομα και το κύρος της χώρας τους, για ένα ζήτημα (όριο δανεισμού) που στην ουσία είναι άσχετο και άνευ σημασίας.
Κάτι άλλο που προκαλεί απορία στους τρίτους, είναι το πως η Αμερική συνεχίζει να ανθίσταται σθεναρά στην αύξηση της φορολόγησης, όντας μια από τις χώρες με τη μικρότερη φορολόγηση διεθνώς. Και όλα αυτά παρά τις τεράστιες στρατιωτικές κ.ά. δαπάνες της. Και επίσης το γεγονός ότι οι φανατικοί οπαδοί της ελεύθερης αγοράς Αμερικάνοι, δεν συζητούν καν την άρση των φορολογικών προνομίων και παράθυρων που απολαμβάνουν οι εκατομμυριούχοι.
Πριν από μερικά χρόνια, επί προέδρου Κλίντον, η Αμερική είχε πλεόνασμα. Οι πόλεμοι μετά τη 9/11, οι φορολογικές ελαφρύνσεις του Μπους, η βοήθεια προς τις τράπεζες κλπ. ανέτρεψαν αυτή τη κατάσταση. Σήμερα, για να διατηρηθεί η ούτως ή άλλως μέτρια ανάπτυξη, η Αμερική χρειάζεται να υφίσταται ελλείμματα αφού οι καταναλωτές μαζεύτηκαν, και οι κερδοφόρες επιχειρήσεις κρύβουν τα λεφτά τους. Συνεπώς, μέρος του προβλήματος οφείλεται στην πολιτική απροθυμία να καταργηθούν τα φορολογικά προνόμια των πλουσίων, και να κλείσουν τα διάφορα φορολογικά παράθυρα.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι το δημογραφικό. Όσο μεγαλώνουν οι περίφημοι baby boomers, τόσο αυξάνονται και οι πιέσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Και όσο περνάνε τα χρόνια, τόσο μειώνονται οι δυνατότητας του δημοσίου στη παροχή κοινωνικών προνομίων. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να εργαστούν και να ξοδέψουν περισσότερο, προκειμένου να συντηρήσουν τους ηλικιωμένους και τους συνταξιούχους. Χάρη στους ρυθμούς γεννήσεων και στη μετανάστευση, η Αμερική βρίσκεται σε κάπως καλύτερη θέση από άλλες αναπτυγμένες οικονομίες. Αυτό όμως το πλεονέκτημα απειλείται από την πολιτική αδυναμία για δράση.
Κάποια προσωρινά κυκλικά οικονομικά μέτρα, σε συνδυασμό με περικοπές δαπανών, μπορεί να μειώσουν το έλλειμμα μεσοπρόθεσμα. Χωρίς όμως μακροπρόθεσμα σχέδια και μέτρα, οι αγορές θα παραμείνουν νευρικές, και οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις θα διστάζουν να ξοδέψουν. Αυτό θα βλάψει και τη παγκόσμια οικονομία, με αποτέλεσμα να πληγεί η εμπορική ικανότητα της Αμερικής.
Το τρίτο και βασικότερο πρόβλημα είναι το εξής: Το ιαπωνικό δημόσιο χρέος είναι σήμερα 70% μεγαλύτερο (σε σχέση με το ΑΕΠ) από αυτό των ΗΠΑ. Τα δε δημογραφικά στοιχεία και οι προβλέψεις για την Ιαπωνία είναι χειρότερα από τα αντίστοιχα αμερικανικά. Τότε γιατί όλοι σπεύδουν να αγοράσουν γιεν και να ξεφορτωθούν τα δολάρια;
Πολύ απλά επειδή το ιαπωνικό έλλειμμα χρηματοδοτείται εσωτερικά, ενώ το 47% του αμερικανικού δημόσιου χρέους είναι στα χέρια ξένων. Η Αμερική μπόρεσε και διατήρησε την πλεονασματική της κατανάλωση χάρη στον διεθνή ρόλο του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα, και τον ζήλο των κεντρικών τραπεζών να κρατάνε τα δικά τους νομίσματα υποτιμημένα και τα εμπορικά τους πλεονάσματα υψηλά, αγοράζοντας το αμερικανικό χρέος (βλ. Κίνα). Σίγουρα τώρα η Κίνα ανησυχεί από τη πτώση στην αξία του δολαρίου, ή από την απειλή χρεοκοπίας, αλλά θα πρέπει να καταλάβει ότι και η ίδια έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή την ανισόρροπη εξέλιξη.
Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε με το αμερικανικό χρέος μπορεί να έχει και μια ευχάριστη συνέπεια. Να καταλάβει η Κίνα (και άλλοι) τη ματαιότητα της συσσώρευσης υπερβολικά μεγάλων ποσών ξένου συναλλάγματος. Αργά ή γρήγορα, το ασθενές δολάριο και η ανάπτυξη των κρατών θα μειώσει το έλλειμμα και θα απομακρύνει τους κινδύνους του μεγάλου χρέους. Αν όχι, τότε θα υπάρξουν περαιτέρω οικονομικά προβλήματα, και θα επανέλθει ο προστατευτισμός.
Καλώς ή κακώς, ο κόσμος παραμένει εξαρτημένος από τις αμερικανικές πολιτικές και τους αμερικανικούς θεσμούς. Οι σοβαρές αποτυχίες του παγκόσμιου συστήματος, μάλλον θα βλάψουν τις άλλες χώρες περισσότερο από ότι τις ΗΠΑ, που είναι ικανές να λειτουργήσουν με αυτάρκεια, και σε τελευταία ανάγκη να χρεοκοπήσουν όσον αφορά σε υποχρεώσεις προς ξένους. Όμως θα χρειαστεί κάτι περισσότερο από τους παλιάτσους που έχουμε στο κογκρέσο για να μετατρέψουν το πρόβλημα του χρέους σε εθνική τραγωδία.
S.A.-Yale Global Online
http://www.realclearworld.com/articles/2011/08/05/a_global_laughingstock_99617.html
http://www.antinews.gr/2011/08/07/116920/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου