Στην εποχή των εξεγέρσεων

Πριν από μερικές εβδομάδες πολλοί έβλεπαν ότι η διακυβέρνηση Μόρσι είχε προβλήματα στην Αίγυπτο και αξιολογούσαν σχετικές πληροφορίες για την επιδείνωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών. Κανείς ωστόσο δεν ανέμενε ένα τόσο μαζικό και τόσο δυναμικό κύμα εξέγερσης σαν εκείνο που πριν από δύο χρόνια έδιωξε τον Μουμπάρακ από την εξουσία. Κι όμως ήρκεσαν λίγες εβδομάδες για να ξεσηκωθούν οι Αιγύπτιοι και να ανατρέψουν έναν εκλεγμένο αυτή τη φορά ηγέτη.

Ακόμη σοβαρότερο είναι αυτό που συνέβη στην Τουρκία. Πριν από τα γεγονότα του πάρκου Γκεζί η Τουρκία του Ερντογάν φάνταζε άτρωτη. Η οικονομία της συνέχιζε να αναπτύσσεται ταχύτατα, τα τουρκικά σίριαλ κατακτούσαν τη Βαλκανική, οι Τουρκικές Αερογραμμές διαφημίζονταν από τους  δημοφιλέστερους παίκτες του NBA και του παγκόσμιου ποδοσφαίρου και ο Ταγίπ αντιμετωπιζόταν ως αδιαφιλονίκητος ηγέτης μακράς πνοής. Και όμως ήρκεσε μια απόφαση για την οικοδόμηση ενός πάρκου για να ξεσηκώσει τη χώρα και να προκαλέσει μείζονα πολιτική κρίση στη γείτονα, ικανή ακόμη και να ανατρέψει τον Ερντογάν, που πρόσφατα είχε κερδίσει το 50% των ψηφοφόρων.

Το ίδιο συνέβη και στην υπεραναπτυσσόμενη Βραζιλία της κυρίας Ρούσεφ. Η διάδοχος του Λούλα βρέθηκε αντιμέτωπη με μαζική λαϊκή εξέγερση δι' ασήμαντον αφορμήν, για μια μικρή αύξηση στα εισιτήρια των αστικών συγκοινωνιών! Η βραζιλιάνικη εξέγερση αμφισβήτησε όλο το κύμα προόδου που προηγήθηκε, έφθασε να αρνηθεί κι αυτή ακόμη την κοινωνική κινητικότητα που επέτρεψε σε περίπου 50.000.000 πολίτες να ξεφύγουν από την πτωχοποιημένη ζώνη των παραγκουπόλεων, να ανέβουν τα σκαλιά της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και να χτίσουν μια ισχυρότερη μεσαία τάξη. Η νέα μεσαία τάξη έφθασε να αμφισβητήσει και αυτό ακόμη το βασίλειο του ποδοσφαίρου, το δημοφιλέστερο ίσως του σύγχρονου κόσμου.

Αλλά δεν είναι τα μόνα γεγονότα που δηλώνουν διάθεση εξεγερσιακή. Πριν από δύο-τρία χρόνια η αποκληθείσα Αραβική Ανοιξη συγκλόνισε τον κόσμο για την ένταση και την ταχύτητα μετάδοσής της από την Τυνησία και τη Λιβύη στην Αίγυπτο και από εκεί στη Συρία, στην Υεμένη και στα Αραβικά Εμιράτα.  

Επίσης σε πολλές χώρες της Νότιας Ευρώπης επικράτησαν συνθήκες κοινωνικής έντασης και πολιτικής αναταραχής εξαιτίας της οικονομικής αναταραχής και της συστημικής αμφισβήτησης. Σήμερα οι περισσότερες κυβερνήσεις στις χώρες της Μεσογείου είναι πολιτικά ασθενικές, στηρίζονται σε αναγκαστικές παράταιρες συμμαχίες και βρίσκονται απέναντι στις λαϊκές πλειοψηφίες. Η Ελλάδα μετά τον Δεκέμβριο του 2008 έζησε σε περιβάλλον διαρκούς αναταραχής και βιώνει μακρά πολιτική κρίση, όπως απέδειξαν τα τελευταία γεγονότα της ΕΡΤ. Η Πορτογαλία ζει επίσης το δικό της πολιτικό δράμα, η Ιταλία είναι εμφανώς πολιτικά ασταθής, η Ισπανία βρέθηκε στο επίκεντρο ταραχών που είχε να δει από την εποχή του Φράνκο και στη Γαλλία ο νεοεκλεγείς Ολάντ θεωρείται από τους ασθενέστερους γάλλους ηγέτες των τελευταίων δεκαετιών. Ακόμη δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη η πρόσφατη πολιτική κρίση της Βουλγαρίας, ενώ χρήζουν αξιολόγησης επί μέρους κοινωνικές εξεγέρσεις όπως αυτές του Λονδίνου και προσφάτως της Στοκχόλμης, οι οποίες διακρίθηκαν για την αγριότητά τους, τις καταστροφές και τις λεηλασίες.

Οσοι παρακολουθούν τις διεθνείς υποθέσεις επισημαίνουν ότι υπάρχουν συγκεκαλυμμένοι κίνδυνοι αναταραχής σε πολλές χώρες ακόμη. Αναφέρουν χαρακτηριστικά το Ιράν, αν και εκτιμάται ότι η εκλογή μετριοπαθούς ηγεσίας στις πρόσφατες εκλογές άμβλυνε κάπως τις αντιθέσεις, αλλά τίποτε δεν εγγυάται ότι δεν μπορεί να ξεσπάσει κοινωνική αναταραχή ανά πάσα στιγμή. Επίσης η Αργεντινή συσσωρεύει τελευταίως αρκετή καύσιμη ύλη κοινωνικής έντασης, όπως και το Μεξικό, όπου κυριαρχούν το έγκλημα και η διαφθορά.

Γενικώς δημιουργείται η εντύπωση ότι οι κοινωνίες είναι έτοιμες να πάρουν φωτιά και μια σπίθα είναι αρκετή να προκαλέσει γενικευμένη αναταραχή.

Πολλοί αποδίδουν την εκρηκτική διάθεση των κοινωνιών στις νέες τεχνολογίες και στις δυνατότητες μετάδοσης εξεγερσιακών μηνυμάτων. Η αλήθεια είναι ότι η μεσαία τάξη που υψώθηκε παντού στον κόσμο στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης δεν είναι διατεθειμένη να χάσει όσα κέρδισε.

Το ερώτημα λοιπόν αν ζούμε στην εποχή των εξεγέρσεων τίθεται εκ των πραγμάτων. Και πλέον απασχολεί τους πάντες στον κόσμο. Η έννοια του πολιτικού κινδύνου λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις και φανερώνει στις περισσότερες των περιπτώσεων την απόσταση που υπάρχει μεταξύ ηγεσιών και λαών.

Τώρα αν θα ζήσουμε το 2013 μια παγκόσμια εξέγερση σαν εκείνες του 1948, του 1968 ή μια ιστορικών διαστάσεων πολιτική μεταβολή σαν αυτή του 1989, όπως υπαινίχθηκε ο «Economist», είναι μια άλλη υπόθεση. 
Καρακούσης Αντώνης
 http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=521268