Είναι μοιραία επιλογή. Ότι και να ψηφίσει
κανείς τα μεσάνυχτα της Τετάρτης προς την Πέμπτη στην ελληνική Βουλή θα
είναι φαινομενικά λάθος. Ένα «ναι» στο νομοσχέδιο για τις περικοπές θα
σήμανε την παράταση του τρόμου δίχως τέλος, ένα «όχι» το τέλος με τρόμο.
Αυτό το ξέρουν καλά όσοι καλούνται να αποφασίσουν. Κι ακόμα καλύτερα το ξέρει ο εμπνευστής του νομοσχεδίου, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Τα επιτελεία του διαπιστώνουν από καιρό, ότι τα νέα μέτρα θα δώσουν τη χαριστική βολή στη βαριά τραυματισμένη ελληνική οικονομία. Και παρόμοιες διαπιστώσεις κάνουν και όλοι οι σοβαροί οικονομολόγοι στη Γερμανία.
Το οξύμωρο της υπόθεσης είναι ότι αυτή η οικονομική συνταγή του αφανισμού συνοδεύεται από την πολιτική υπόσχεση της σωτηρίας. Η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει και δεν θα τεθεί εκτός ευρωζώνης, διαβεβαιώνει ο γερμανός υπουργός οικονομικών. Και αυτό το εννοεί προφανώς στα σοβαρά.
Η στάση του τις τελευταίες εβδομάδες δείχνει ότι θέλει πράγματι - παρόλο που συνεχίζει τον πόλεμο νεύρων κατά της Αθήνας - να κρατήσει τη χώρα στη νομισματική ένωση. Όχι επειδή της το χρωστάει. Αλλά επειδή έτσι διασφαλίζει την περαιτέρω ύπαρξη της ευρωζώνης. Η συνεχώς αναβαλλόμενη έκθεση της τρόικας, αν ληφθεί πραγματικά υπόψη, θα αποτελέσει τη βάση όχι για την παραμονή, ή την έξοδο της χώρας από το ευρώ, αλλά για την επιλογή των μέτρων που θα αποτρέψουν την άμεση χρεοκοπία.
Μόνο που ο λόγος του κ.Σόιμπλε είναι νόμος μόνο στην πολιτική, όχι στην οικονομία. Μέτρα, όπως η δραστική περικοπή μισθών, συντάξεων, επιδομάτων και δικαιωμάτων δεν θα μειώσουν - μόνο επειδή το λέει αυτός - τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, αλλά, αντίθετα, θα τα αυξήσουν.
Η Ελλάδα θα παραμείνει βαρέλι δίχως πάτο. Η «σωτηρία» της θα καταστεί διαρκής, το ένα πακέτο βοήθειας θα διαδέχεται το άλλο. Κι αυτό θα έχει ένα δυσανάλογα μεγαλύτερο τίμημα για τους Έλληνες, αλλά και για τους «διασώστες», από ότι άλλα μοντέλα, που θέτουν το βάρος στην ανάπτυξη χωρίς εργασιακές και κοινωνικές βαρβαρότητες.
Σχιζοφρένεια; Σε ένα βαθμό ναι. Ο «οικονομολόγος» Σόιμπλε συγκρούεται μετωπικά με τον πολιτικό. Όμως η σύγκρουση έχει σύστημα, υπηρετεί δηλαδή έναν συγκεκριμένο σκοπό: να ρίξει τα βάρη του κατά τα άλλα απόλυτα αναγκαίου μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας στα πλατιά στρώματα του πληθυσμού - όχι στους τραπεζίτες και τους μεγαλοεπιχειρηματίες.
Η στόχευσή του είναι διπλή: να κερδίσει χρόνο για τη θωράκιση της υπόλοιπης ευρωζώνης και να κάνει την ελληνική οικονομία πιο ανταγωνιστική. Και στις δυο περιπτώσεις λογαριάζει όμως χωρίς τον ξενοδόχο: Η αλόγιστη εσωτερική υποτίμηση παραλύει την ελληνική αγορά, ενώ ταυτόχρονα φέρνει εξαθλίωση και ανεξέλεγκτη κοινωνική αναταραχή. Κι αυτό κάνει ακόμη λιγότερο ελκυστική τη χώρα στους ξένους επενδυτές.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι ο γερμανός υπουργός θέλει να καταστρέψει την Ελλάδα. Την καταστρέφει άθελα - «σώζοντάς» την. Το μοντέλο του είναι βαθιά αντιμεταρρυθμιστικό, επειδή σμπαραλιάζει κάθε ιδέα εργασιακών δικαιωμάτων και υποδουλώνει τη χώρα στους δανειστές. Όχι παράξενο έτσι, ότι έχει αναθέσει την υλοποίησή του στο πιο αντιμεταρρυθμιστικό κόμμα της χώρας, τη Νέα Δημοκρατία, καθώς και στα πλέον συντηρητικά στελέχη του εναπομείναντος Πασοκ.
Τεχνικά, το μοντέλο αυτό δεν είναι καθαρά γερμανικής κοπής. Είναι προϊόν της τρόικας, ήτοι των εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Όμως το πνεύμα του είναι γνήσια γερμανικό ιδίως σε ότι αφορά τους μηχανισμούς επιτήρησης και πειθαρχίας. Είναι το πνεύμα του τιμωρού απέναντι σε όσους παραβιάζουν τους «γερμανικούς» κανόνες υπακοής των δανειζόμενων έναντι των δανειστών.
Αυτό δεν έχει βέβαια να κάνει πολύ με την καθιερωμένη οικονομική συμπεριφορά. Η αιτία του, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Ούλριχ Μπεκ, είναι οι έμμονες ιδέες των Γερμανών, όπως εκείνη της αδιάκοπης αποταμίευσης, την οποία θέλουν να επιβάλουν με κάθε τρόπο και στους άλλους εταίρους τους. Και αυτές οι ιδέες εξηγούνται μόνο από την οικονομική ψυχολογία και προϊστορία της Γερμανίας.
Ο όρος-κλειδί σε αυτή την εξήγηση λέγεται «πύργος των χρεών» (Schuldenturm). Σε αυτόν φυλακίζονταν το Μεσαίωνα στη Γερμανία οι «μπαταξήδες» όσους δεν ήθελαν, ή αδυνατούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Αυτό δεν γινόταν για να τιμωρηθούν ποινικά (τότε δεν υπήρχε καν η νομική έννοια της ποινής), αλλά μόνο για να δώσουν τα χρεωστικά πίσω. Αν το έκαναν αφήνονταν γρήγορα ελεύθεροι, αν όχι, έμεναν στον πύργο εφόρου ζωής.
Ένας τέτοιος πύργος διατηρείται και σήμερα στη Νυρεμβέργη. Λόγω του μεγάλου ύψους του, η κορυφή του ήταν μόνιμα εκτεθειμένη στους αέρηδες και τα άλλα φυσικά φαινόμενα. Γι αυτό και η κάτοικοι της περιοχής τον έλεγαν και «πύργο των ανέμων».
Η χρήση του έχει αφήσει ανεξίτηλα ίχνη - πάλι με τη μορφή της έμμονης ιδέας - και στη νοοτροπία των σημερινών Γερμανών. Οι ίδιοι βέβαια δεν τον χρησιμοποιούν από τότε που εγκαθίδρυσαν το κράτος δικαίου. Όταν όμως νομίζουν, ότι οι κάτοικοι κάποιας άλλης χώρας επιστρέφουν στο δίκαιο του μεσαιωνικού «μπαταξή», η έμμονη ιδέα τους ξαναξυπνά. Και αυτό τους κάνει να ζητούν την πέρα από κάθε λογικό μέτρο δίωξη των «ένοχων χρεωστών» (Schuld σημαίνει ταυτόχρονα ενοχή και χρέος στα γερμανικά), τον εγκλεισμό τους στα οικονομικά κάτεργα έως ότου ξεπλύνουν πλήρως την ενοχή τους.
Σε έναν τέτοιο μοντέρνο πύργο των ανέμων, τον μνημονιακό, βρίσκεται σήμερα και η Ελλάδα. Και τα τείχη γύρω της τείνουν να γίνουν όλο και πιο φαρδιά: Στο Μνημόνιο Ι και στο Μνημόνιο ΙΙ, μέλει να προστεθεί τη σημερινή νύχτα το Μνημόνιο ΙΙΙ. Η απόδραση από αυτό θα γίνει έτσι τριπλά πιο δύσκολη.
Εκείνοι που θα ψηφίσουν λοιπόν σήμερα λάθος, θα έπρεπε ίσως να αναλογισθούν, ότι υπάρχει λάθος και λάθος, και
ότι το ένα μπορεί να είναι χειρότερο από το άλλο. Σίγουρα είναι πάντως ότι το «ναι» στο Μνημόνιο ΙΙΙ θα είναι τελεσίδικο λάθος, θα ισοδυναμεί με ισόβιο εγκλεισμό, δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να εξοφλήσει ποτέ των ποτών τα χρέη της.
Το «όχι», αντίθετα, δεν είναι καταδικασμένο σε αποτυχία. Όχι ότι θα ανοίξει αυτόματα τις πόρτες του πύργου. Θα ανοίξει όμως προοπτικές διεξόδου, οι οποίες αν αξιοποιηθούν με φρόνηση, θα μπορούσαν, σε συνεργασία και με πολλούς ξένους, να οδηγήσουν στην πολυπόθητη επαναδιαπραγμάτευση - ριζική, ή όχι, όπως το πάρει κανείς. Αν… Περισσότερα δεν μπορεί κανείς να περιμένει σήμερα.
Αυτό το ξέρουν καλά όσοι καλούνται να αποφασίσουν. Κι ακόμα καλύτερα το ξέρει ο εμπνευστής του νομοσχεδίου, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Τα επιτελεία του διαπιστώνουν από καιρό, ότι τα νέα μέτρα θα δώσουν τη χαριστική βολή στη βαριά τραυματισμένη ελληνική οικονομία. Και παρόμοιες διαπιστώσεις κάνουν και όλοι οι σοβαροί οικονομολόγοι στη Γερμανία.
Το οξύμωρο της υπόθεσης είναι ότι αυτή η οικονομική συνταγή του αφανισμού συνοδεύεται από την πολιτική υπόσχεση της σωτηρίας. Η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει και δεν θα τεθεί εκτός ευρωζώνης, διαβεβαιώνει ο γερμανός υπουργός οικονομικών. Και αυτό το εννοεί προφανώς στα σοβαρά.
Η στάση του τις τελευταίες εβδομάδες δείχνει ότι θέλει πράγματι - παρόλο που συνεχίζει τον πόλεμο νεύρων κατά της Αθήνας - να κρατήσει τη χώρα στη νομισματική ένωση. Όχι επειδή της το χρωστάει. Αλλά επειδή έτσι διασφαλίζει την περαιτέρω ύπαρξη της ευρωζώνης. Η συνεχώς αναβαλλόμενη έκθεση της τρόικας, αν ληφθεί πραγματικά υπόψη, θα αποτελέσει τη βάση όχι για την παραμονή, ή την έξοδο της χώρας από το ευρώ, αλλά για την επιλογή των μέτρων που θα αποτρέψουν την άμεση χρεοκοπία.
Μόνο που ο λόγος του κ.Σόιμπλε είναι νόμος μόνο στην πολιτική, όχι στην οικονομία. Μέτρα, όπως η δραστική περικοπή μισθών, συντάξεων, επιδομάτων και δικαιωμάτων δεν θα μειώσουν - μόνο επειδή το λέει αυτός - τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, αλλά, αντίθετα, θα τα αυξήσουν.
Η Ελλάδα θα παραμείνει βαρέλι δίχως πάτο. Η «σωτηρία» της θα καταστεί διαρκής, το ένα πακέτο βοήθειας θα διαδέχεται το άλλο. Κι αυτό θα έχει ένα δυσανάλογα μεγαλύτερο τίμημα για τους Έλληνες, αλλά και για τους «διασώστες», από ότι άλλα μοντέλα, που θέτουν το βάρος στην ανάπτυξη χωρίς εργασιακές και κοινωνικές βαρβαρότητες.
Σχιζοφρένεια; Σε ένα βαθμό ναι. Ο «οικονομολόγος» Σόιμπλε συγκρούεται μετωπικά με τον πολιτικό. Όμως η σύγκρουση έχει σύστημα, υπηρετεί δηλαδή έναν συγκεκριμένο σκοπό: να ρίξει τα βάρη του κατά τα άλλα απόλυτα αναγκαίου μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας στα πλατιά στρώματα του πληθυσμού - όχι στους τραπεζίτες και τους μεγαλοεπιχειρηματίες.
Η στόχευσή του είναι διπλή: να κερδίσει χρόνο για τη θωράκιση της υπόλοιπης ευρωζώνης και να κάνει την ελληνική οικονομία πιο ανταγωνιστική. Και στις δυο περιπτώσεις λογαριάζει όμως χωρίς τον ξενοδόχο: Η αλόγιστη εσωτερική υποτίμηση παραλύει την ελληνική αγορά, ενώ ταυτόχρονα φέρνει εξαθλίωση και ανεξέλεγκτη κοινωνική αναταραχή. Κι αυτό κάνει ακόμη λιγότερο ελκυστική τη χώρα στους ξένους επενδυτές.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι ο γερμανός υπουργός θέλει να καταστρέψει την Ελλάδα. Την καταστρέφει άθελα - «σώζοντάς» την. Το μοντέλο του είναι βαθιά αντιμεταρρυθμιστικό, επειδή σμπαραλιάζει κάθε ιδέα εργασιακών δικαιωμάτων και υποδουλώνει τη χώρα στους δανειστές. Όχι παράξενο έτσι, ότι έχει αναθέσει την υλοποίησή του στο πιο αντιμεταρρυθμιστικό κόμμα της χώρας, τη Νέα Δημοκρατία, καθώς και στα πλέον συντηρητικά στελέχη του εναπομείναντος Πασοκ.
Τεχνικά, το μοντέλο αυτό δεν είναι καθαρά γερμανικής κοπής. Είναι προϊόν της τρόικας, ήτοι των εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Όμως το πνεύμα του είναι γνήσια γερμανικό ιδίως σε ότι αφορά τους μηχανισμούς επιτήρησης και πειθαρχίας. Είναι το πνεύμα του τιμωρού απέναντι σε όσους παραβιάζουν τους «γερμανικούς» κανόνες υπακοής των δανειζόμενων έναντι των δανειστών.
Αυτό δεν έχει βέβαια να κάνει πολύ με την καθιερωμένη οικονομική συμπεριφορά. Η αιτία του, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Ούλριχ Μπεκ, είναι οι έμμονες ιδέες των Γερμανών, όπως εκείνη της αδιάκοπης αποταμίευσης, την οποία θέλουν να επιβάλουν με κάθε τρόπο και στους άλλους εταίρους τους. Και αυτές οι ιδέες εξηγούνται μόνο από την οικονομική ψυχολογία και προϊστορία της Γερμανίας.
Ο όρος-κλειδί σε αυτή την εξήγηση λέγεται «πύργος των χρεών» (Schuldenturm). Σε αυτόν φυλακίζονταν το Μεσαίωνα στη Γερμανία οι «μπαταξήδες» όσους δεν ήθελαν, ή αδυνατούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Αυτό δεν γινόταν για να τιμωρηθούν ποινικά (τότε δεν υπήρχε καν η νομική έννοια της ποινής), αλλά μόνο για να δώσουν τα χρεωστικά πίσω. Αν το έκαναν αφήνονταν γρήγορα ελεύθεροι, αν όχι, έμεναν στον πύργο εφόρου ζωής.
Ένας τέτοιος πύργος διατηρείται και σήμερα στη Νυρεμβέργη. Λόγω του μεγάλου ύψους του, η κορυφή του ήταν μόνιμα εκτεθειμένη στους αέρηδες και τα άλλα φυσικά φαινόμενα. Γι αυτό και η κάτοικοι της περιοχής τον έλεγαν και «πύργο των ανέμων».
Η χρήση του έχει αφήσει ανεξίτηλα ίχνη - πάλι με τη μορφή της έμμονης ιδέας - και στη νοοτροπία των σημερινών Γερμανών. Οι ίδιοι βέβαια δεν τον χρησιμοποιούν από τότε που εγκαθίδρυσαν το κράτος δικαίου. Όταν όμως νομίζουν, ότι οι κάτοικοι κάποιας άλλης χώρας επιστρέφουν στο δίκαιο του μεσαιωνικού «μπαταξή», η έμμονη ιδέα τους ξαναξυπνά. Και αυτό τους κάνει να ζητούν την πέρα από κάθε λογικό μέτρο δίωξη των «ένοχων χρεωστών» (Schuld σημαίνει ταυτόχρονα ενοχή και χρέος στα γερμανικά), τον εγκλεισμό τους στα οικονομικά κάτεργα έως ότου ξεπλύνουν πλήρως την ενοχή τους.
Σε έναν τέτοιο μοντέρνο πύργο των ανέμων, τον μνημονιακό, βρίσκεται σήμερα και η Ελλάδα. Και τα τείχη γύρω της τείνουν να γίνουν όλο και πιο φαρδιά: Στο Μνημόνιο Ι και στο Μνημόνιο ΙΙ, μέλει να προστεθεί τη σημερινή νύχτα το Μνημόνιο ΙΙΙ. Η απόδραση από αυτό θα γίνει έτσι τριπλά πιο δύσκολη.
Εκείνοι που θα ψηφίσουν λοιπόν σήμερα λάθος, θα έπρεπε ίσως να αναλογισθούν, ότι υπάρχει λάθος και λάθος, και
ότι το ένα μπορεί να είναι χειρότερο από το άλλο. Σίγουρα είναι πάντως ότι το «ναι» στο Μνημόνιο ΙΙΙ θα είναι τελεσίδικο λάθος, θα ισοδυναμεί με ισόβιο εγκλεισμό, δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να εξοφλήσει ποτέ των ποτών τα χρέη της.
Το «όχι», αντίθετα, δεν είναι καταδικασμένο σε αποτυχία. Όχι ότι θα ανοίξει αυτόματα τις πόρτες του πύργου. Θα ανοίξει όμως προοπτικές διεξόδου, οι οποίες αν αξιοποιηθούν με φρόνηση, θα μπορούσαν, σε συνεργασία και με πολλούς ξένους, να οδηγήσουν στην πολυπόθητη επαναδιαπραγμάτευση - ριζική, ή όχι, όπως το πάρει κανείς. Αν… Περισσότερα δεν μπορεί κανείς να περιμένει σήμερα.
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=482772
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου