Το 1874, ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες στην ιστορία της μουσικής, ο Αυστριακός Αντον Μπρούκνερ, έγραψε την Τέταρτη «Ρομαντική» Συμφωνία του. Εργο που σήμερα θεωρείται ως εμβληματικό της ρομαντικής μουσικής. Σήμερα, η Τέταρτη παίζεται και ηχογραφείται συστηματικά σε ολόκληρο τον κόσμο. Και οι πάντες γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται τι δρόμους άνοιξε ο Μπρούκνερ και με αυτό όπως αργότερα και με άλλα. Όμως, όταν ο συνθέτης έστειλε την παρτιτούρα στην ορχήστρα που εμείς τώρα γνωρίζουμε ως Φιλαρμονική της Βιέννης, το έργο απορρίφθηκε ως ακατάλληλο: ήταν μεγάλο, κουραστικό, απαιτητικό, ακατανόητο, κυριολεκτικά και μεταφορικά ανερμήνευτο. Και μάλιστα, πού; Στην πόλη που λίγο πριν είχαν ζήσει ο Μότσαρτ και ο Μπετόβεν! Φύση βαθιά ανασφαλής, ο Μπρούκνερ, επεξεργάστηκε το έργο σε περισσότερες από επτά εκδοχές για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια… Το ίδιο συνέβη και με πολλά άλλα έργα του. Και όχι μόνον εκείνου: την ίδια απόρριψη αντιμετώπισαν και άλλα έργα, που στις μέρες μας αναγνωρίζονται ως «άγια των αγίων» της μουσικής, όπως, λ.χ., η λεγόμενη Ενάτη, ή «Μεγάλη», συμφωνία του Σούμπερτ, την οποία ο συνθέτης δεν άκουσε ποτέ… Μάλιστα, η απόρριψη τον οδήγησε να καταχωνιάσει την παρτιτούρα τόσο βαθιά, ώστε μόνον κατά τύχη κι έπειτα από πολύ προσπάθεια την ανακάλυψε ο Σούμαν χρόνια μετά το θάνατο του Σούμπερτ και την «επανέφερε» στη ζωή…
Αυτά τα έργα, όπως και πολλά άλλα, ανάμεσά τους ακόμα και ακρογωνιαία έργα του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ αλλά και πολλών άλλων συνθετών, ακόμα κάποτε και του Γκούσταφ Μάλερ, χρειάστηκε πάρα πολύς χρόνος μέχρι να λάβουν τελικά τη θέση που τους άξιζε ως μέγιστα επιτεύγματα του ανθρωπίνου πνεύματος. Γιατί; Για έναν πάρα πολύ απλό λόγο: επειδή ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους. Επειδή εκείνο που κόμιζαν ήταν τόσο καινοτόμο που ήταν περίπου αδύνατο να «χωνευθεί» στα δικά τους τα χρόνια…
Όμως, τελικά, αυτά ήταν που άντεξαν στο χρόνο. Ηταν έργα που, μαζί με άλλα τα οποία από την αρχή είχαν καλύτερη τύχη, καθόρισαν το μέλλον. Και οι δημιουργοί τους υπήρξαν πραγματικοί προφήτες της ακατανίκητης, τελικά, δύναμης του Ανθρώπου να εκφράσει τα πιο σκοτεινά βάθη της ύπαρξης. Ανοιξαν τους μεγάλους δρόμους, πάνω στους οποίους πάτησαν, συχνά μετά από πολλές δεκαετίες, άλλοι μεγάλοι ομότεχνοί τους. Βάθυναν και διεύρυναν τον ορίζοντα της ίδιας της ύπαρξης, συχνά, χωρίς οι δημιουργοί τους να απολαύσουν την αποδοχή του κόσμου γύρω τους. Ηταν οι μεγάλοι ουμανιστές επαναστάτες που έκαναν τα γρανάζια της ανθρωπότητας να γυρίζουν ακόμα κι όταν εκείνη δεν το αντιλαμβανόταν.
Σε αντίθεση με την εποχή της μεγάλης διαρκούς έκρηξης τέτοιων πνευματικών επαναστάσεων που γνώρισε ο κόσμος από τα τέλη του 17ου μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, σήμερα, ζούμε σε μια εποχή συγκριτικά πολύ φτωχή σε τέτοιους δημιουργούς και τέτοια έργα. Όμως, πάντα υπάρχουν.
Τηρουμένων των πολλών και σε πολλά επίπεδα αναλογιών, έναν τέτοιου είδους δημιουργό χάσαμε αυτές τις μέρες. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν ένας καθαρά «συμφωνικός» δημιουργός που είχε κάτι από την πάστα που έδωσε στον κόσμο τα μεγάλα αντάζτιο του Μπρούκνερ και του Μάλερ. Ισως ο πιο συμφωνικός της τέχνης του. Οσοι γνωρίζουν τι σημαίνει αυτό, μπορούν αμέσως να το αναγνωρίσουν στο έργο του. Παρά το βάθος, τη συνθετότητα και τη δυσκολία του, είχε την τύχη αυτό να κατανοηθεί ήδη στον καιρό του – μεγάλη τύχη. Και δεν είναι ούτε παράξενο, ούτε μεμπτό που πολλοί δεν κατάλαβαν. Δεν είναι εύκολο. Το αντίθετο.
Όμως, όπως έλεγε και ο Μάλερ, ο «πραγματικός» καιρός του, δεν έχει φτάσει ακόμα. Ακριβώς γιατί ήταν κι αυτός ένας τέτοιος μεγάλος ουμανιστής προφήτης. Τώρα, σε μια μακρά διεργασία, ερήμην του πια, το έργο αυτό σιγά σιγά θα χωνευθεί και ίσως θα γεννήσει πολλά που ουδείς σήμερα φαντάζεται.
Γι' αυτό ακριβώς, τέτοιους προφήτες δεν τους κλαις. Δεν χωράει τέτοιο συναίσθημα. Ειδικά όταν η απόστασή τους από τη συνολική πραγματικότητα που τους περιβάλλει, έχει μεγιστοποιηθεί. Απλώς, τους τιμάς βαθιά, εσωτερικά και χαίρεσαι που υπήρξαν και που είχες την τύχη να πάρεις κάτι από εκείνο που άφησαν πίσω τους…
Γεώργιος Π. Μαλούχος
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=440608&h1=true
Αυτά τα έργα, όπως και πολλά άλλα, ανάμεσά τους ακόμα και ακρογωνιαία έργα του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ αλλά και πολλών άλλων συνθετών, ακόμα κάποτε και του Γκούσταφ Μάλερ, χρειάστηκε πάρα πολύς χρόνος μέχρι να λάβουν τελικά τη θέση που τους άξιζε ως μέγιστα επιτεύγματα του ανθρωπίνου πνεύματος. Γιατί; Για έναν πάρα πολύ απλό λόγο: επειδή ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους. Επειδή εκείνο που κόμιζαν ήταν τόσο καινοτόμο που ήταν περίπου αδύνατο να «χωνευθεί» στα δικά τους τα χρόνια…
Όμως, τελικά, αυτά ήταν που άντεξαν στο χρόνο. Ηταν έργα που, μαζί με άλλα τα οποία από την αρχή είχαν καλύτερη τύχη, καθόρισαν το μέλλον. Και οι δημιουργοί τους υπήρξαν πραγματικοί προφήτες της ακατανίκητης, τελικά, δύναμης του Ανθρώπου να εκφράσει τα πιο σκοτεινά βάθη της ύπαρξης. Ανοιξαν τους μεγάλους δρόμους, πάνω στους οποίους πάτησαν, συχνά μετά από πολλές δεκαετίες, άλλοι μεγάλοι ομότεχνοί τους. Βάθυναν και διεύρυναν τον ορίζοντα της ίδιας της ύπαρξης, συχνά, χωρίς οι δημιουργοί τους να απολαύσουν την αποδοχή του κόσμου γύρω τους. Ηταν οι μεγάλοι ουμανιστές επαναστάτες που έκαναν τα γρανάζια της ανθρωπότητας να γυρίζουν ακόμα κι όταν εκείνη δεν το αντιλαμβανόταν.
Σε αντίθεση με την εποχή της μεγάλης διαρκούς έκρηξης τέτοιων πνευματικών επαναστάσεων που γνώρισε ο κόσμος από τα τέλη του 17ου μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, σήμερα, ζούμε σε μια εποχή συγκριτικά πολύ φτωχή σε τέτοιους δημιουργούς και τέτοια έργα. Όμως, πάντα υπάρχουν.
Τηρουμένων των πολλών και σε πολλά επίπεδα αναλογιών, έναν τέτοιου είδους δημιουργό χάσαμε αυτές τις μέρες. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν ένας καθαρά «συμφωνικός» δημιουργός που είχε κάτι από την πάστα που έδωσε στον κόσμο τα μεγάλα αντάζτιο του Μπρούκνερ και του Μάλερ. Ισως ο πιο συμφωνικός της τέχνης του. Οσοι γνωρίζουν τι σημαίνει αυτό, μπορούν αμέσως να το αναγνωρίσουν στο έργο του. Παρά το βάθος, τη συνθετότητα και τη δυσκολία του, είχε την τύχη αυτό να κατανοηθεί ήδη στον καιρό του – μεγάλη τύχη. Και δεν είναι ούτε παράξενο, ούτε μεμπτό που πολλοί δεν κατάλαβαν. Δεν είναι εύκολο. Το αντίθετο.
Όμως, όπως έλεγε και ο Μάλερ, ο «πραγματικός» καιρός του, δεν έχει φτάσει ακόμα. Ακριβώς γιατί ήταν κι αυτός ένας τέτοιος μεγάλος ουμανιστής προφήτης. Τώρα, σε μια μακρά διεργασία, ερήμην του πια, το έργο αυτό σιγά σιγά θα χωνευθεί και ίσως θα γεννήσει πολλά που ουδείς σήμερα φαντάζεται.
Γι' αυτό ακριβώς, τέτοιους προφήτες δεν τους κλαις. Δεν χωράει τέτοιο συναίσθημα. Ειδικά όταν η απόστασή τους από τη συνολική πραγματικότητα που τους περιβάλλει, έχει μεγιστοποιηθεί. Απλώς, τους τιμάς βαθιά, εσωτερικά και χαίρεσαι που υπήρξαν και που είχες την τύχη να πάρεις κάτι από εκείνο που άφησαν πίσω τους…
Γεώργιος Π. Μαλούχος
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=440608&h1=true
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου